Ο Ευρωπαϊος Επίτροπος Μεταρρυθμίσεων Ραφαέλε Φίττο και ο Ευρωπαίος Επιτρόπος Μεταφορών και Τουρισμού Απόστολος Τζιτζικώστας παρουσίασαν σήμερα το σχέδιό της Κομισιόν για την επιτάχυνση του δικτύου σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας στην Ευρώπη, ενισχύοντας παράλληλα επενδύσεις σε ανανεώσιμα και χαμηλού άνθρακα καύσιμα. Το νέο Σχέδιο Δράσης στοχεύει στη μείωση των χρόνων ταξιδιού και στην καθιέρωση του σιδηροδρόμου ως ελκυστικής εναλλακτικής των πτήσεων μικρών αποστάσεων, αυξάνοντας επιβάτες και ενισχύοντας τις περιφερειακές οικονομίες και τον τουρισμό.

Με βάση το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών, θα συνδέονται σημαντικοί κόμβοι με ταχύτητες 200 χλμ/ώρα και άνω. Συγκεκριμένα, οι επιβάτες θα ταξιδεύουν από το Βερολίνο στην Κοπεγχάγη σε 4 ώρες αντί για 7, και από τη Σόφια στην Αθήνα σε 6 ώρες αντί για 13 ώρες και 40 λεπτά. Νέες διασυνοριακές συνδέσεις θα επιτρέπουν ταχύτερα ταξίδια, όπως το Παρίσι-Λισαβόνα μέσω Μαδρίτης, ενώ θα βελτιώνεται η διασύνδεση μεταξύ των βαλτικών πρωτευουσών.

Για την υλοποίηση, η Επιτροπή προτείνει τέσσερις βασικούς άξονες: αφαίρεση διασυνοριακών εμποδίων με δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα έως το 2027 και ανάπτυξη υψηλότερων ταχυτήτων (πάνω από 250 χλμ/ώρα όπου είναι οικονομικά εφικτό), συντονισμένη στρατηγική χρηματοδότησης μέσω συμφωνίας για Σιδηρόδρομο Υψηλής Ταχύτητας, βελτίωση των συνθηκών για τη σιδηροδρομική βιομηχανία και τους φορείς εκμετάλλευσης, και ενίσχυση της διακυβέρνησης σε επίπεδο ΕΕ για συντονισμό χωρητικότητας, τυποποιήσεις και αδειοδοτήσεις.

Όσον αφορά τα ανανεώσιμα και χαμηλού άνθρακα καύσιμα, για την επίτευξη των στόχων RefuelEU Aviation και FuelEU Maritime θα χρειαστούν περίπου 20 εκατομμύρια τόνοι βιώσιμων καυσίμων έως το 2035, με εκτιμώμενες επενδύσεις ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Αναλυτικά:

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 5 Νοεμβρίου ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου υπερταχέων σιδηροδρόμων, που θα συνδέει τις πρωτεύουσες της ηπείρου με χρόνους και ταχύτητες που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδιανόητοι. Κεντρικός άξονας του σχεδίου είναι η σύνδεση Μαδρίτης – Παρισιούσε μόλις έξι ώρες και Λισαβόνας – Μαδρίτης σε τρεις ώρες.

Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο στρατηγικό όραμα που παρουσίασε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ενρίκο Λέττα, για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Κομισιόν, το πλήρες δίκτυο θα ολοκληρωθεί έως το 2040, προσφέροντας μια βιώσιμη εναλλακτική στα αεροπορικά ταξίδια και μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μεταφορών.

«Η σύνδεση Μαδρίτης–Λισαβόνας θα είναι πραγματικότητα τα επόμενα χρόνια», δήλωσε ο επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας, επισημαίνοντας ότι η πρόοδος εξαρτάται από το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2028–2034). Ο Έλληνας επίτροπος αποκάλυψε πως έχει ήδη επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επιτάχυνση του έργου.

Τα εμπόδια και οι καθυστερήσεις

Ο πιο δύσκολος κρίκος του σχεδίου αφορά τη συνοριακή διασύνδεση Γαλλίας–Ισπανίας μέσω Μπορντό. Το Παρίσι, δίνοντας προτεραιότητα στις συνδέσεις με την Κεντρική Ευρώπη, έχει καθυστερήσει την υλοποίηση του συγκεκριμένου τμήματος, μεταθέτοντας την ολοκλήρωση της γραμμής Παρισιού–Μαδρίτης για το 2042.

Ένα δίκτυο που ενώνει την Ευρώπη

Η νέα ευρωπαϊκή σιδηροδρομική στρατηγική δεν περιορίζεται στη νότια Ευρώπη. Προβλέπει σύνδεση Βερολίνου–Κοπεγχάγης σε τέσσερις ώρες (από επτά σήμερα) και Σόφιας–Αθήνας σε έξι ώρες (από δεκατρείς). Μέχρι το 2030, όλοι οι μεγάλοι αερολιμένες της ΕΕ με πάνω από 12 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως θα πρέπει να διαθέτουν απευθείας σύνδεση με υπερταχεία.

Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, η Κομισιόν θέτει δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα έως το 2027 για την άρση των “στενωπών” στα διασυνοριακά τμήματα. Παράλληλα, προωθεί τεχνολογίες που επιτρέπουν ταχύτητες άνω των 250 χλμ./ώρα και νέο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις και την καινοτομία στον κλάδο.

Η πρόταση περιλαμβάνει καλύτερη διασυνοριακή πώληση εισιτηρίων, αγορά μεταχειρισμένου τροχαίου υλικού, επιτάχυνση ψηφιακών συστημάτων διαχείρισης και ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης.

Ο σιδηρόδρομος ως ραχοκοκαλιά των μεταφορών

Η Επιτροπή σχεδιάζει επίσης την ενίσχυση της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης στις μεταφορές, απαιτώντας από τους διαχειριστές υποδομών να συντονίζουν τη χωρητικότητα των διεθνών γραμμών και να εναρμονίζουν τα πρότυπα λειτουργίας και ασφάλειας.

Αν και δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη συγκεκριμένος προϋπολογισμός, η φιλοδοξία είναι ξεκάθαρη: να γίνει ο σιδηρόδρομος η ραχοκοκαλιά των ευρωπαϊκών μεταφορών, αντικαθιστώντας σταδιακά τις σύντομες αεροπορικές πτήσεις. Για την Ιβηρική χερσόνησο, το σχέδιο αυτό σηματοδοτεί ένα ιστορικό άλμα – από τις πέντε ώρες ταξιδιού σήμερα μεταξύ Μαδρίτης και Λισαβόνας, στις τρεις ώρες έως το 2034, και στη συνέχεια ένα δίκτυο που θα ενώνει το Ατλαντικό με τη Μάγχη.

Η Ευρώπη του 2040, όπως τη φαντάζεται η Κομισιόν, θα είναι μια ήπειρος που ταξιδεύει με ταχύτητα, βιωσιμότητα και κοινό ρυθμό. Το αν θα το επιτύχει, θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τις ράγες και τα κονδύλια, αλλά και από τη βούληση των κρατών-μελών να κινηθούν στην ίδια κατεύθυνση. Όπως σημείωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος στις Βρυξέλλες, «αν θέλουμε μια ενωμένη Ευρώπη, πρέπει πρώτα να την ενώσουμε… με τρένο».