Ο Ιούλιος του 1974 σημαδεύτηκε από γεγονότα που άλλαξαν οριστικά την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας. Η κατάρρευση της επταετούς δικτατορίας, που είχε επιβληθεί από το πραξικόπημα του 1967, συνέβη μέσα σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον εσωτερικής και εξωτερικής κρίσης, με καταλύτη την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Η φθορά του καθεστώτος και η αφύπνιση της κοινωνίας
Ήδη από το 1973, το καθεστώς των συνταγματαρχών είχε εισέλθει σε φάση παρακμής. Ο συνεχώς αυξανόμενος πληθωρισμός, οι κοινωνικές αντιδράσεις και η πλήρης διεθνής απομόνωση είχαν διαβρώσει την εικόνα παντοδυναμίας που προσπαθούσε να καλλιεργήσει. Η κορύφωση αυτής της απονομιμοποίησης ήρθε με την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 — μια μαζική, αυθόρμητη και ηρωική πράξη αντίστασης, που αποκάλυψε σε όλη της την έκταση την ευθραυστότητα του καθεστώτος.
Η απομάκρυνση του Γεωργίου Παπαδόπουλου από τον Δημήτριο Ιωαννίδη δεν έφερε σταθερότητα, αλλά έσυρε τη χώρα ακόμη βαθύτερα σε περιπέτειες. Η απόφαση για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου 1974 αποτέλεσε στρατηγικό και εθνικό λάθος ολέθριων διαστάσεων. Η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και προχώρησε σε στρατιωτική εισβολή, οδηγώντας στην de facto διχοτόμηση του νησιού — μια πληγή που παραμένει ανοιχτή μέχρι σήμερα.
Η επιστροφή στην πολιτική νομιμότητα
Μπροστά στο εθνικό αδιέξοδο και τον κίνδυνο γενικευμένου πολέμου, το καθεστώς κατέρρευσε. Στις 23 Ιουλίου 1974, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Φαίδωνας Γκιζίκης, συγκάλεσε σύσκεψη πολιτικών αρχηγών. Η ομόφωνη απόφαση για ανάθεση της διακυβέρνησης στον Κωνσταντίνο Καραμανλή αποτέλεσε ιστορική στροφή.
Το ίδιο βράδυ, ο Καραμανλής επέστρεψε από το Παρίσι και ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού.
Η Μεταπολίτευση είχε ξεκινήσει.
Χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους για να υποδεχτούν τον ηγέτη που συνέδεσαν με τη σταθερότητα και τη νομιμότητα. Ήταν η αυθόρμητη έκφραση ενός συλλογικού αναστεναγμού ανακούφισης, αλλά και μιας νέας ελπίδας: η δημοκρατία επέστρεφε στην Ελλάδα.
Τα πρώτα βήματα της Μεταπολίτευσης
Η πρώτη κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης κλήθηκε να αναλάβει τεράστιες ευθύνες μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Σε διάστημα λίγων μηνών:
- Καταργήθηκαν τα δικτατορικά νομοθετήματα
- Απελευθερώθηκαν οι πολιτικοί κρατούμενοι
- Προκηρύχθηκαν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές της μεταχουντικής περιόδου
- Δρομολογήθηκε η σύνταξη του νέου, δημοκρατικού Συντάγματος, που ψηφίστηκε το 1975
Η 24η Ιουλίου καθιερώθηκε ως εθνική επέτειος της Αποκατάστασης της Δημοκρατίας, συμβολίζοντας την επιστροφή στους θεσμούς, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών.
Η κληρονομιά της Μεταπολίτευσης
Η περίοδος της Μεταπολίτευσης αποτέλεσε τη σταθερότερη δημοκρατική φάση στην ιστορία της χώρας. Μέσα σε αυτήν την περίοδο:
- Η Ελλάδα εντάχθηκε στην τότε ΕΟΚ και σήμερα ΕΕ
- Εδραιώθηκε η ομαλή εναλλαγή των κυβερνήσεων
- Ενισχύθηκαν τα κοινωνικά δικαιώματα
- Θωρακίστηκαν οι θεσμοί της Δημοκρατίας
Βεβαίως, η Μεταπολίτευση δεν ήταν αλάνθαστη. Αντιμετώπισε κοινωνικές ανισότητες και κρίσεις. Όμως, η συνολική αποτίμησή της παραμένει θετική, ακριβώς γιατί κατάφερε να κρατήσει την Ελλάδα σε δημοκρατική τροχιά, με σεβασμό στις ατομικές ελευθερίες, σε μια ευρύτερα ταραγμένη περιοχή.
Η 24η Ιουλίου σήμερα: Μνήμη και ευθύνη
Σήμερα, 51 χρόνια μετά, η επέτειος της 24ης Ιουλίου δεν είναι απλώς μια ιστορική αναφορά. Είναι υπενθύμιση ότι η δημοκρατία δεν είναι ποτέ δεδομένη. Οφείλει να υπερασπίζεται καθημερινά — με θεσμική επαγρύπνηση, πολιτικό πολιτισμό και κοινωνική συνοχή.
Η κληρονομιά της Μεταπολίτευσης δεν ανήκει σε ένα κόμμα ή σε έναν πολιτικό ηγέτη. Ανήκει σε όλες και όλους. Και αποτελεί θεμέλιο πάνω στο οποίο συνεχίζουμε να χτίζουμε μια Ελλάδα δημοκρατική, ευρωπαϊκή και ανοιχτή στο μέλλον.
ΑΚ
